Open menu

Waterbesparing

Waterbesparing Hemelwatersystemen
Toiletten Verschillen
Kranen  Voordelen
Douchen Rioolstelsels
Bad Afkoppelen
Tanden poetsen, scheren Wetgeving


Er wordt vandaag de dag nog steeds niet optimaal gebruik gemaakt van water. Men vergeet dat in sommige werelddelen het water nog erg schaars is. In Nederland
kan er veel zuiniger omgegaan worden met water, door bijvoorbeeld het water voor bepaalde activiteiten te vervangen voor regenwater.

“water3”

Hoe kan je water besparen?

- Minder lang douchen  
- Liever douchen dan een ligbad vol laten lopen  
- De kraan dicht als je geen water nodig hebt bij tandenpoetsen, scheren  
- Draai alleen de (vaat)was als de (vaat)wasmachine vol zit
- Kook in niet te veel water
- Zet een gieter naast de kraan en vul die met water dan loopt terwijl je het niet nodig hebt.
- De meeste toiletten kennen een knop voor de kleine en grote boodschap. Gebruik dat ook.
- Wees zuinig met het sproeien van de tuin
- Probeer regenwater op te vangen (voor de tuin / toiletten) 



Toiletten

Er kunnen allerlei middelen toegepast worden op kranen of toiletten om het watergebruik te verminderen.
Zo zijn er toiletsystemen waarmee het watergebruik van een toilet beperkt wordt tot 4 liter per spoeling. Je kan dan kiezen of je spoelen voor de grote of kleine behoefte.
Nog beter is dat een toilet een spoelonderbreker heeft. Dit voorkomt verspilling omdat de spoeling elk moment kan worden gestopt.

Spoel zo min mogelijk afval door het toilet zodat er niet onnodig vervuiling optreedt.

Kranen

Installeer een ééngreepsmengkraan, deze zorgt voor een menging tussen koud en warm water zodat er sneller een aangename temperatuur uit de kraan komt.
Ook kan de watertoevoer onderbroken worden zonder dat deze opnieuw geregeld hoeft te worden. Hierdoor gaat er minder water en energie verloren.

Draai op het kraanuiteinde een perlator met doorstroom begrenzer. Hiermee bespaart u op het drinkwaterverbruik. Deze begrenzer zorgt ervoor dat er
minder water uit de kraan komt, terwijl de waterdruk gelijk blijft.

Maak gebruik van groene daken (sedumdaken), deze daken zijn in de zomer koeler en in de winter warmer en kunnen zodoende bijdragen aan een beter
binnenklimaat.

Niets kost zoveel energie als water opwarmen. Wees dus zuinig met warm water en was je handen en gezicht met koud water

Douchen

Douchen verbruikt minder water dan een bad nemen. Douche niet langer dan 5 minuten. Niets kost zoveel energie als water opwarmen. Wees dus zuinig met warm water.

Een standaard handdouche of hoofddouche gebruikt tussen de 12 en 16 Liter water per minuut. Bij 10 minuten douchen is dat 120 - 160 Liter! Water is in Nederland nog niet schaars en erg goedkoop vergeleken bij andere landen. Om douchewater op een aangename temperatuur van 37-38 graden te krijgen hebben we echter ongeveer 50% koud- en 50% warm-water nodig dus dat betekent bij 10 minuten douchen 60 - 80Liter warm water!!

Het opwarmen van 1 Liter koud water naar warm water van 60 graden water kost met een HR ketel op gas ongeveer € 0,01. Als u dus 60 - 80 Liter warm water verbruikt bij 10 minuten douchen kost dat dus ongeveer € 0,60 tot € 0,80. Bij een gezin van 4 personen die 365 keer per jaar douchen is dat € 876 - € 168,- per jaar aan gas. Bij langer douchen of een douchekop die nog meer gebruikt is dat nog (veel) meer.

Een goede waterbesparende handdouche of douchekop heeft zonder comfortverlies genoeg aan 6 - 8 Liter water per minuut dus daarmee kunt u ca 50% op  de kosten besparen. Hoeveel water verbruikt uw douche? Zet de douche kraan open zoals u die normaal tijdens het douche open zet en vul precies 1 minuut een emmer. Zit er meer dan 8 Liter in, dan heeft u geen waterbesparende douche en loont vervanging, die kunt u heel snelterugverdienen.

Marie-Stella-Maris lanceerde in 2023 een alternatief voor die soms wat smoezelige zeepblokken: een lijn geconcentreerde haarproducten die alleen nog de essentie van shampoo en conditioner bevat. De producten zijn verpakt in tubes die worden geactiveerd als ze in aanraking komen met water. Niet alleen wordt zo water bespaard, er is ook minder van het product zelf nodig. Het gaat langer mee en past in een kleinere verpakking (een verpakking van 100 ml doet hetzelfde als 250 ml normale shampoo). De aluminium tube is bovendien recyclebaar en handig op reis.


Bad

Een bad verbruikt meer water dan een douche. Kies dus voor douchen. Niets kost zoveel energie als water opwarmen. Wees dus zuinig met warm water.

 

Tanden poetsen en scheren 

 Zet de kraan uit als je je tanden poetst of je scheert. Gebruik koud water om te spoelen of te scheren.

Hemelwatersystemen en grijswatercircuits

Je kan gebruik maken van een grijswatercircuit, waarbij een reservoir wordt gebruikt dat regenwater opslaat. Deze methode kan gebruikt worden voor de aansluiting op de buitenkraan
en het doorspoelen van het toilet. Met filtersystemen kan het opgevangen water van het grijswatercircuit geoptimaliseerd worden en kunnen er toiletten mee gespoeld worden.

Maak gebruik van proceswater, dit is grond- of oppervlakte water dat gebruikt kan worden als koelvloeistof, procesmiddel, oplosmiddel of als vervoermiddel. Door de diversiteit van dit water kunnen er per functie andere kwaliteitseisen worden gesteld.

Hemelwater dat op daken wordt opgevangen kan in woningen gebruikt worden voor spoeling van het toilet, de wasmachine en de buitenkraan.

In utiliteitsgebouwen mag het alleen gebruikt worden voor toiletten.

Het opslaan en gebruiken van hemelwater heeft drie belangrijke effecten:
• Het verminderen van het gebruik van drinkwater
• Het verminderen van de afvoer van hemelwater naar het openbare rioolstelsel
• Het opvangen van hemelwater zodat bij hevige regenval er minder kans is op wateroverlast

01
Bron GEP

Het verschil

Vaak worden de termen ‘grijswatersysteem’ en ‘hemelwatersysteem’ verkeerd gebruikt. Een grijswatersysteem vangt afvalwater op van bad, wastafel en douche, om dit na filtering te hergebruiken voor bijvoorbeeld toiletspoeling. Wanneer hemelwater wordt opgevangen en gebruikt, spreken we dus van een hemelwatersysteem. 

Opbouw hemelwatersysteem

Een hemelwatersysteem bestaat minimaal uit, zie ook de figuur:
• Afvoerleidingen van hemelwater naar een opslagtank
• De opslagtank
• Filters
• Een overstort voor het afvoeren van teveel aan hemelwater
• Een pomp die het water naar de aangesloten tappunten voert via een zuig- of persleiding
• Suppletie van (of omschakeling naar) drinkwater.

Onderstaande figuur laat de componenten in een hemelwatersysteem zien.

    1. Afvoerleiding die het opgevangen water transporteert naar het riool of de opslagtank.
    2. Filter wat het regenwater filtert voor het kan worden opgeslagen of gebruikt.
    3. Riool, als er te veel hemelwater is wordt dit afgevoerd via het normale rioolstelsel. Ook kan het afgevoerd worden naar oppervlaktewater in de omgeving, zoals een vijver of sloot.
    4. Opslagtank om het gefilterde hemelwater op te slaan.

    5. Pomp om het water vanuit de tank naar de tappunten te voeren.
    7. Drijvende aanzuiging van de pomp in de opslagtank.

    8. Tappunten zoals het toilet, buitenkraan en wasmachine waar het opgeslagen regenwater voor gebruikt kan worden.

      Als er een tekort is aan hemelwater, wordt het aangevuld met drinkwater. Dit aanvullen noemen we ook wel ‘suppleren’. Er zijn ook systemen die automatisch overschakelen op drinkwater zonder de tank te vullen.
       
      02

      Bron ISSO

      Het voordeel

      Door klimaatverandering ontstaan vaak hevigere regenbuien. De verwachting is dat deze extreme buien in de toekomst toenemen. Een grote hoeveelheid neerslag zorgt voor overbelasting van het rioolstelsel, waardoor water op straat komt te staan maar ook huizen blank komen te staan. Dit kan voor veel overlast en schade zorgen. Een opslagtank voor hemelwater die voldoende groot is, kan een deel van deze piek opvangen waardoor er minder kans is op wateroverlast op het eigen perceel.

      Ook werkt de rioolwaterzuivering efficiënter als het afvalwater niet verdund wordt. Hemelwater zorgt voor een sterke verdunning, waardoor het veel lastiger is het water efficiënt te zuiveren. 


      Als er een vrijwillige keuze wordt gemaakt om het hemelwater af te koppelen dan kan gekozen worden voor a) het infiltreren van hemelwater in de bodem of b) voor het opslaan en gebruiken van hemelwater. Voor beide installaties zijn voorzieningen nodig, en vaak is het dan aantrekkelijk te kiezen voor gebruik van het hemelwater. Dit is zacht van kwaliteit en bespaart op drinkwater. Bovendien is het infiltreren van hemelwater in de bodem niet overal mogelijk. Denk daarbij aan slecht doorlatende kleibodem of een hoge grondwaterstand. De besparing op drinkwater voor een huishouden varieert tussen circa 50 en 70%.

      03

      Gescheiden en gemengde rioolstelsels

      Er bestaan in Nederland verschillende soorten openbare rioolstelsels. In een gescheiden stelsel worden afvalwater en hemelwater gescheiden afgevoerd in twee stelsels, zie onderstaande figuur. In deze situatie is afkoppelen van het hemelwater geen bezwaar.

      04
      Bron ISSO

      In de meeste situaties is er echter een gemengd stelsel aanwezig, waarbij hemelwater en afvalwater van een perceel via één aansluiting zijn aangesloten op de openbare riolering, zie onderstaande figuur.

      05

      Afkoppelen van een gemengd stelsel

      Om te voorkomen dat bij hevige regenval bij een gemengd rioolstelsel het water omhoog komt in het laagst gelegen lozingstoestel (meestal het toilet bij de entree), wordt aan de gevel een ontlastput geplaatst. Deze ontlastput wordt geplaatst onderaan de regenpijp. Als het hoofdriool wordt overbelast door hevige regenval, zal het water buiten bij de ontlastput overstorten in plaats van in de woning.

      De ontspanningsleiding van de gebouwriolering zorgt voor de ont- en beluchting van het openbaar rioolstelsel.

      In de onderstaande figuur is te zien dat als het hemelwater wordt afgekoppeld van het gemengde rioolstelsel, er geen verbinding meer is tussen het afvalwaterriool (bruin) en het hemelwaterriool (blauw). In dat geval kan bij hevige regenval het hoofdriool in de straat vollopen met regenwater. Vervolgens kan dit regenwater niet overlopen via de ontlastputten, en zal alsnog omhoog komen op het laagste lozingstoestel in de woning. Meestal is dit het toilet bij de voordeur. 

      Om overlast te voorkomen, blijft daarom een ontlastput in de perceelaansluitleiding nodig.

      Bij het afkoppelen van hemelwater is het dus belangrijk te kijken naar hoe de afvalwaterriolering en hemelwaterriolering zijn aangesloten. Extra oplettendheid en maatregelen zijn nodig als er sprake is van een gemengd rioolstelsel!

      06

      De pomp staat meestal binnen opgesteld en ‘haalt’ dus het water uit de tank. Hierdoor ontstaat er in de aanzuigleiding een onderdruk ten gevolge van drukverlies in de leiding. Als dit drukverlies te hoog wordt, moet de pomp te hard werken, gaat in storing, of is een grotere pomp nodig. Dit is uiteraard niet duurzaam.

      De goede werking van de pomp is dus afhankelijk van:
      • De lengte van de zuigleiding
      • De diameter van de zuigleiding
       
      Aanbevelingen:

      1. Het is belangrijk dat de opgave van de fabrikant van het systeem wordt aangehouden.   
      2. Plaats de tank zo dicht mogelijk bij de pomp, in plaats van helemaal achterin de tuin.
      3. Houd om problemen met onderdruk te voorkomen, de diameter aan zoals door de fabrikant voorgeschreven.

      Verschillende soorten

      Er zijn verschillende uitvoeringen van hemelwatersystemen, die eigenlijk allemaal hetzelfde werken. Vooral het opslagvat varieert in uitvoering. We gaan er gemakshalve van uit dat we het hebben over een systeem met een pomp.

      Er zijn ook oplossingen mogelijk waarbij de tank hoog wordt geplaatst, zodat geen pomp nodig is. Deze systemen worden echter nauwelijks toegepast vanwege de nadelen die het heeft. Zo moet een hooggelegen bouwlaag constructief geschikt zijn voor het dragen van het gewicht van de tank.

      Voor het opslagvat kennen we de volgende uitvoeringsvormen: 
      • Betonnen put  
      • Kunststof tank
      • Flexibele zak

      Een betonnen put is zwaar en wordt gebruikt bij een hoge grondwaterstand. Een hoge grondwaterstand kan er namelijk voor zorgen dat een kunststof tank naar boven wordt gedrukt.

      Betonnen putten worden in nieuwbouw veel toegepast, omdat het dan door de aannemer direct bij de grondwerkzaamheden kan worden meegenomen.

      Voor het plaatsen van een put in/onder het maaiveld wordt gekeken naar de verkeersbelasting. Als er sprake is van verkeersbelasting moet de put en het putdeksel daarop zijn afgestemd. Hierbij wordt onderscheid gemaakt in lichte en zware verkeersbelasting.

      07

      Een kunststof tank is lichter van gewicht en daardoor eenvoudiger te plaatsen. Wel is er een risico op opdrijven bij een hoge grondwaterstand.

      08

      Als er weinig ruimte op het perceel aanwezig is, wordt in bestaande woningen ook wel gekozen voor een flexibele zak die in de kruipruimte kan worden gelegd.

      09

      Wet- en regelgeving

      Als er te weinig hemelwater in het opslagvat aanwezig is, kunnen de tappunten niet meer worden voorzien van drinkwater. Daarom wordt een aansluiting op de leidingwaterinstallatie (drinkwater) gemaakt. Dit noemen we de drinkwatersuppletie.

      Het hemelwater mag nooit kunnen terugstromen in het drinkwaternet, bijvoorbeeld als de waterleidingdruk wegvalt. In deze aansluiting op het waterleidingnet moet daarom een terugstroombeveiliging aanwezig zijn.

      Deze beveiliging bestaat uit een terugstroombeveiliging type AA, AB, AD of DC. Een dergelijke terugstroombeveiliging bevat altijd een onderbreking, zodat zelfs onder druk geen water kan terugstromen. Eisen aan terugstroombeveiligingen zijn vastgelegd in Waterwerkblad 3.8 van VEWIN. Je vindt dit blad hier: http://www.infodwi.nl/IDWI/media/infodwi/WB-3-8-dec-2015.pdf  

      In de onderstaande figuur is een beveiliging AA te zien. Hierbij is er een vrije ruimte (atmosferische onderbreking) aanwezig tussen de aanvoer van drinkwater en de toevoer (via de trechter) in de hemelwaterinstallatie. De vrije ruimte moet minimaal 20 mm bedragen.

      010

      Terugstroombeveiliging Bron GEP

      Eisen

      Het hemelwater is absoluut niet bedoeld om te drinken of onder te douchen. Regenwater is wanneer het rechtstreeks uit de lucht valt op zich niet ongezond, maar nadat het is opgevangen van het dak is het verontreinigd. 

      Op het dak bevinden zich bijvoorbeeld vogelpoep, organisch materiaal van bladeren en schimmels. De afvoerleidingen en de opslagtank zijn daarom ook niet hygiënisch.  

      Om te voorkomen dat het water toch geconsumeerd wordt of in contact komt met drinkwater, gelden de volgende eisen:
      • Bij tappunten waaruit men zou kúnnen drinken, zoals een buitenkraan, wordt een waarschuwingsbordje ‘Geen drinkwater’ geplaatst
      • De leidingen worden uitgevoerd in een groene kleur (RAL 6027), zodat duidelijk is dat dit geen drinkwaterleidingen zijn. Hierdoor zou namelijk bij een verbouwing per ongeluk toch een gewone tapkraan kunnen worden aangesloten.
      • Er worden geen aansluitingen gemaakt op mengkranen, omdat het hemelwater dan via de kraan rechtstreeks in verbinding staat met het warmtapwater.

      11

      Eisen aan afvoeroppervlak.

      Niet alle oppervlakken waar regen op valt zijn geschikt voor aansluiting op een hemelwatersysteem. Water dat valt op opritten, terrassen en balkons kan verontreinigd zijn met bijvoorbeeld schoonmaakmiddel van huishoudelijke activiteiten zoals auto wassen, legen van een emmertje sop na ramen wassen. Deze oppervlakken sluit je niet aan op een hemelwatersysteem.  

      Voor het oppervlak van daken zijn er ook een paar beperkingen. Als een dak is bedekt met bitumen kan het water verkleuren. Hierdoor zie je bijvoorbeeld in de closetpot gekleurd water, wat bewoners niet prettig vinden omdat het ‘vies’ oogt.

      Hetzelfde geldt voor water dat wordt opgevangen van groene daken. Het combineren van groene daken met een hemelwatersysteem is daarom geen goed idee.

      12

      Filters

      Om vervuiling van het hemelwatersysteem te voorkomen, worden bladvangers en filters toegepast. Een bladvanger wordt geplaatst in de dakgoot of in de regenpijp.  

      Een filter dient voor het  verwijderen van ander materiaal zoals zand, dit zijn filters met een maaswijdte van 0,2 mm. Kleine deeltjes die vervolgens nog in de tank terecht komen zullen langzaam op de bodem bezinken als gevolg van de rustige toevoer. Bij aansluiting voor een wasmachine is het toepassen van een fijn filter aan te bevelen, om ook nog de laatste fijne deeltjes te verwijderen. 

      Bij hevige regenval zal een gedeelte van de tank overstorten. Hierdoor wordt drijvend vuil automatisch eens in de zoveel tijd afgevoerd.  

      Onderstaande figuur toont een filter, zoals dat voor de tank wordt geplaatst.

      13

      Wet- en regelgeving

      Het rioleringsstelsel moet voldoen aan de norm NEN3215 Gebouwriolering. Hierin staan onder andere eisen aan de be- en ontluchting van de riolering in de verschillende typen rioleringsstelsels.

      Het hemelwatersysteem in het gebouw moet voldoen aan de eisen van NEN1006 Voorschriften voor leidingwaterinstallaties. Hierin zijn onder andere eisen opgenomen die betrekking hebben op de kleur van het leidingsysteem en de aansluiting op het drinkwaternet.

      Daarnaast kunnen gemeenten in hun Gemeentelijk Rioleringsplan (GRP) eisen stellen aan het afkoppelen van hemelwater. Sommige gemeenten stellen dit verplicht bij nieuwbouw.

      Gemeenten hebben geen verplichting tot het ophalen van het hemelwater, de eigenaar is zelf verantwoordelijk voor de afvoer van zijn hemelwater. In de praktijk verzorgen de gemeentes dit echter meestal wel.