Open menu

 

Biobased bouwen

Boeren en bouwers de nieuwe klimaathelden.

Biobased bouwen is een van de kansrijke mogelijkheden om beter klimaatneutraal te presteren. Biobased bouwen maakt gebruik van hernieuwbare bouwgrondstoffen; dit zijn grondstoffen uit gewassen die door fotosynthese CO2 uit de lucht vastleggen. Hout en houtproducten zijn daarvan het belangrijkste voorbeeld. De beleidsdoelstelling om meer hout in de bouw toe te passen heeft nog slechts beperkt ingang gevonden. Alternatieve bouwmethoden en het gebruik van hernieuwbare grondstoffen voor de bouw zijn tot nu toe beperkt gebleven tot enkele voorbeeld projecten.

houtskelet
Men denkt zelfs aan houten wolkenkrabbers.

Denk wel na over hoeveel land je nodig hebt voor biobased materialen en of dat allemaal wel kan. 

Van land naar pand !
Van agro naar de industrie naar de bouw.

Waar de bomen te planten voor de houtbouw. Denk b.v. aan populieren in Brabant. Dat hout kan je zo gebruiken of stomen zodat de suikers worden afgebroken en schimmels en bacterien ze niet meer lekker vinden. 

Nu wordt 0,2 % vezels in de bouw gebruikt. Dat moet naar 50%

1 ha = 150 bomen -> 250 kuub hout Prijs € 40 per kuub Opbrengst € 10.000
Na 20 jaar is populierenhout kaprijp.
Opname 10 ton CO2 per jaar/ha Dat is waard € 75 per ton.
Het jaarlijks bijhouden e.d. kost € 1250.

houtskelet

Naast hout zijn grote spelers

1. Agrarisch (rest)materiaal
Tarwestengels, hennep en lisdodde. Die hebben hele sterke vezels; van hennep werd bijvoorbeeld ook touw en zeilen gemaakt. Landbouwgewassen hebben ontzettend veel potentie als isolatiemateriaal en kunnen daarnaast redelijk snel opgeschaald worden. Je produceert het, certificeert het, stopt het in een houten huls en klaar is Kees. 

2. Kalkhennep
Hennep is te combineren met kalk en krijg je een soort biobased kalkzandsteen. Om daadwerkelijk te bouwen, heb je momenteel nog wel houten stijlen ertussenin nodig, om de constructie te dragen. 

3. Biocomposiet

is een plastic-achtig materiaal bestaande uit plantaardige vezels gebonden aan een hars.
Nabasco heeft gevelpanelen van rietmaaisel. Maar andere natuurvezels, zoals vlas en hennep, behoren ook tot de mogelijkheden. 

4.  Britse wetenschappers hebben een biobased bouwmateriaal ontwikkeld met het restafval van suikerriet. Ze claimen dat het materiaal goedkoper, duurzamer en lichter is dan beton. Bovendien zou er in bouwconstructies minder staal door nodig zijn. (2024)

Gebruik:

Houtwol isolatiematerialen
Natuurverf afwerkingen
Vloerbedekking geen PVC maar linoleum en Lifeline
Rubber dakbedekking met vetplantenvegetatie
Prefab houtskeletbouw / massiefbouw
Veilige ecologische bouwmaterialen
Geen giftige stoffen
Allergeenarme afwerking en inrichting
Daglicht en gezond kunstlicht
Natuurlijke ventilatie
Stralings warmte zoals wand/vloer verwarming
Stofzuig installatie  (Renz Pijnenborg)

Ruim de helft van de Nederlandse boeren denkt binnen vijf jaar vezelgewassen te telen waarmee aannemers en projectontwikkelaars biobased kunnen bouwen. Zes BouwBoeren hebben dit voorjaar 25 hectare ingezaaid met olifantsgras, zonnekroon, sorghum en hennep. Ontwikkelaars als Ballast Nedam staan klaar om met deze materialen te gaan bouwen. (2023)

Alle biobased materialen in één woning voor de floriade in 2022.
The Exploded View Beyond Building - The Exploded View

Hout en houtproducten fixeren koolstof en geven daarom netto een negatieve CO2-emissie waarde zolang het hout in gebruik is, en mits de energie die benodigd is voor de productie ook volledig hernieuwbaar is. De CO2 opslag in hout is ca. 0.9 ton CO2 per m3 hout, en levert overeenkomstig een negatieve emissiewaarde van ca. -1.7 g CO2/kg hout (EPA, 2010). Deze lage emissie-waarden leiden ertoe dat voor toepassingen van hout en houtproducten als vervanging van beton of staal “vermeden CO2 emissies” opgevoerd kunnen worden (Centrum Hout, 2007). Een houtsysteembouw levert zo een meer dan dubbele CO2 besparing (Fruhwald, 2004).

Proeven hebben aangetoond dat grote houtconstructies even goed en soms beter bestand zijn tegen vuur dan constructies van staal.

Kalkhennep is een isolatiemateriaal van hennephout en kalk, mineralen en water.
Hennep groeit snel, heeft weinig water en geen bestrijdingsmiddelen nodig. Het bevat geen giftige stoffen en is ademend.

Biobased isolatiemateriaal moet niet gaan rotten. Ook moet het veilig zijn. Als je één keer een flink schadegeval hebt van een biobased brug dan is het meteen afgelopen.
Vaak wil men garanties voor de materialen van meer dan 10 jaar. Er is nog veel onderzoek nodig. Dat doen ze tegenwoordig met sensoren en computerprogramma's weten waar je die het beste kan aanbrengen. (2023)

biobased

De 7 grootste ondernemingen e.a. gaan voor het verminderen van de milieubelasting door bouwactiviteiten. “Meer met minder”, is de slogan. Maar wat zijn meer duurzame of groene bouwsystemen? Wanneer spreken we van energie neutraal, biobased of ecologisch bouwen? Is dat allemaal hetzelfde of zijn er alternatieven die zich onderscheiden.

Wanneer is een ‘groen’ product biobased en wanneer is er sprake van “green washing”? Inzicht hierin kan je hier lezen.

Men heeft in kaart gebracht welke biobased bouwmaterialen beschikbaar en/of inzetbaar zijn voor de verschillende bouwtoepassingen.

Onbekendheid met de nieuwe bouwmaterialen, methoden of meerkosten door kleinschalige productie en arbeidsintensievere installatie maken dat er gemakkelijk wordt teruggegrepen naar de vertrouwde methoden. Veel van de alternatieve bouwwijzen zoals bio-ecologisch bouwen worden als niche markten beschouwd. Bouwwijzen met volhout en houtskelet systemen worden nog door slechts een beperkte groep professionele bouwers toegepast.

Strobalenbouw is arbeidsintensief en gespecialiseerde aannemers zijn beperkt.
Leembouw, vaak in combinatie met strobalenbouw en vakwerkhuizen, is een oude traditionele bouwmethode die weer steeds vaker wordt toegepast, ook in moderne gebouwen.

In de bouwsector wordt in Nederland jaarlijks meer dan 50 miljard € omgezet, waarvan naar schatting ca. 33% bestaat uit materiaalkosten. In de bouw wordt een groeiende vraag naar meer duurzame materialen ervaren, maar aanbod stagneert en achtergrondkennis over welke materialen als duurzaam aangemerkt kunnen worden ontbreekt. Daarom is ook het exacte aandeel biobased bouwgrondstoffen vooralsnog lastig vast te stellen.

houtskelet

Bio-based bouwen is interessant vanwege de potentiële verbeterde milieuprestaties. Hernieuwbare grondstoffen zoals hout, riet en stro fixeren CO2 uit de lucht als zij groeien en kunnen daardoor een positief effect op de broeikasgasbalans hebben.
Onderwerpen in ‘Hernieuwbare grondstoffen als bouwmateriaal’ uit 2002:

• Schelpkalkmortel om te metselen
• Cellulose als isolatiemateriaal (bestaande bouw)
• Vlas- en hennepwol als isolatiemateriaal in dakdozen
• Schapenwol als isolatie in verdiepingsvloeren, wanden en daken
• Kokos voor geluidsisolatie in vloeren
• Kurk voor (plat)dakisolatie
• Gesloten-gebonden rieten schroefdak
• Schelpen als bodemafsluiter
• Vlasspaanplaat in prefab wandsystemen
• Strobalenwanden

Van schimmels als mycelium zijn vloertegels en isolatiemateriaal gemaakt.
Met behulp van bacteriën is zelfhelend beton gemaakt dat zijn eigen scheuren herstelt.
Een douchegordijn dat zichzelf kleurt doordat de bacteriën na drie of vier dagen pigment produceren.
Wanden, vloeren en tegels van plantaardig materiaal zoals hennep, lijnolie of bermgras,
van popcorn, leer van mango’s of eierschalen en eidooiers of van mosselen en van zeewier.
Uit het rioolwater zijn van geperst wc-papier en algen tegels gemaakt.

Uit de aarde komt leem dat lokaal uit klei gewonnen kan worden en niet zoals beton of cement de halve wereld over hoeft te reizen.

Bouwen met afgedankte spijkerbroeken, cacaoschillen en olifantsgras. Het Biosintrum in Oosterwolde bestaat voor 80 procent uit biobased materialen. 
Met biobased materialen bedoelen we materialen die in de natuur groeien en biologisch afbreekbaar zijn. Een groot verschil met fossiele brandstoffen, die eindig zijn. Ondanks dat er nu voornamelijk met beton en bakstenen wordt gebouwd, werden woningen vroeger gemaakt van biobased materialen, zoals leem, stro en modder.

Gebouwen zijn nodig, maar gaan vaak ten koste van het landschap. Daarom moet je het landschap laten terugkomen. Bij de bouw is er gekozen voor een houten constructie. In samenwerking met Staatsbosbeheer is larikshout uit een nabijgelegen bos gebruikt. Door nieuwe aanplanting gaat er per saldo geen bos verloren. 

biobased 2

De kozijnen zijn gemaakt van accoya hout: Dat is naaldhout dat met azijnzuur is bewerkt, wat de levensduur ervan aanzienlijk verlengt. Het marmoleum is gemaakt van cacaoschillen en de stopcontacten zijn van bioplastics met melkzuur gemaakt. In het midden van het gebouw groeit een boom om de natuurbeleving extra te benadrukken.

De vloer is gemaakt van restproducten: gerecycled olifantsgras en betonpuingranulaat. Het cement is vervangen door olifantsgras, dat vervolgens met het beton is vermengd.  De vloer is glad, maar oogt stroachtig doordat er grasvezels in zitten. 

De wandisolatie bevatten denim van afgedankte spijkerbroeken, die inwoners uit de omliggende regio bij de gemeente konden inleveren. In totaal zijn zo’n 2.300 spijkerbroeken, ofwel 690 kilo, ingezameld. 

In dit stuk is informatie te vinden over

biobased

Bouwgrondstoffen en bouwmaterialen als
- Hout
- Houtverbindingen en verlijmde houtproducten
- Geïmpregneerd hout en coatings
- Gemodificeerd hout
- Vezelplaatmaterialen
- Overige composiet bouwmaterialen (samengestelde producten)
- Isolatie materialen
- Afdichtingskitten
- Vegetatiedaken, daktuinen en gevelbegroeiing
- Diverse biobased producten

Renovatie, restauratie en duurzame ontwikkelingen

Interieurafwerking en -design
- Linoleum
- Parket
- Tapijten en vloerbekleding
- Wandbekleding
- Bouwen met papier en karton

Installatie en sanitatie
“Groene” bouwchemicaliën
Agrovezelplaten 

Het plaatmateriaal dat het bedrijf EcoBoard produceert, bestaat maar voor een heel klein percentage uit hout. Veruit het merendeel is landbouwafval aan elkaar gelijmd met een MDI hars. Daarom 100 % te recyclen. (2024)

Bouwblokken en prefab
Overige biobased ontwikkelen
ICT en webwinkels

Bouwen met hout

  

Je kan biobased bouwen met 

Hout, vlas, bermgras, stro, hennip, lisdodde, zonnekroon, bamboe, miscanthus, sorghum en reststromen. 

Je kan plaat en isolatiemateriaal van gras maken maar dan moet je de droogcapaciteit opschalen. Dat is nodig want we hebben 50 % bio-vezels in de bouw nodig

Dan moet het mogelijk zijn 75.000 woningen biobased te bouwen. 

Cbased2

In de agro-wereld moeten de materialen gekweekt en geproduceerd worden. De industrie moet het verwerken tot bouwmaterialen zoudat de bouw ze kan gebruiken. 

Het Koning Willem I College

KWICnieuw

700 kuub hout. Demontabel. Daarin is 1.000 ton CO2 opgeslagen en 1.200 ton verdrongen.  Dit is samen 2.200 ton.
60 euro per ton ofwel is dit 132.000 euro waard. In de toekomst mag je dit aftyrekken van de bouwkosten.
Zou kunnen boeren en bouwers klimaathelden worden.
Dit principe is in 2024 in werking getreden door Construction Stored Carbon en Ballast Nedam gaat het als eerste toepassen.

Als je hier https://opslagco2inhout.nl/ de houtsoort opzoekt en het aantal m3’s invult dan krijg je de opslag.

De vermeden hoeveelheid mag je doen via een factor 1,2. Dat is een wetenschappelijk onderbouwde factor.

Waar loop je als biomimincry architect tegenaan: Tegenstrijdigheden als je wilt bouwen met de natuur.

1) Het is voor grotere projecten lastig om gerecyclede materialen toe te passen omdat er in bestekken vaak certificaten worden voor geschreven. Het is zinloos om die voor elk afzonderlijk geoogst element te gaan maken.

Bijvoorbeeld; Oud hout dat jarenlang belast is geweest is van een hogere kwaliteit dan nieuw hout. Maar het product wordt juist als ondergeschikt bestempeld.

2) In het lijstje van de MPG zijn in mijn ervaring geen bio-based materialen opgenomen. En ze worden niet op de juiste manier gekwalificeerd.

Bijvoorbeeld: steenwol is de meest duurzame optie die te kiezen is voor isolatie. En de productie ervan zorgt voor een van de grootste uitstoten van stikstof.

3) Voor de verschillende toepassingen van stro in de bouw is er nog geen certificering.

Stro zit in de alternatieve hoek wat betreft bouwmaterialen. Zo zijn er geen isocertificeringen voor strobalen, stro inblazen en stro persen. Daar zouden ze mee geholpen moeten worden.

4) Overstekken op het zuiden worden niet goed meegenomen in de TO-juli. Bij een voldoende overstek komt in de zomer de zon niet binnen en in de winter wel. Dat reguleert de opwarming van het huis. Omdat de zon nu in de winter wel binnenkomt moeten we verplicht een zonwering toepassen. Dus een zonwering op de zonwering.

Het is beter om je gebouw te ontwerpen t.a.v. de natuurlijke elementen zodat elektrisch aangedreven installaties minder energie hoeven te gebruiken. Of dat je ze zelfs achterwege kunt laten.

5) Er is verkeerde regelgeving op ventilatie. Hierbij wordt alleen gekeken naar techniek.
Het is onmogelijk om nieuw te bouwen zonder mechanische ventilatie. Dat terwijl tijdens de Corona crisis de ramen open moesten om goed te ventileren....

Low-tech ventilate is net zo efficient en kost geen elektriciteit.
De positieve invloed die natuurlijke elementen hebben worden niet goed meegenomen.

Zo dragen natuurlijke materialen, zoals leemstuc, bij aan een gezond binnenklimaat door accumulatieve eigenschappen (vocht, geluid, CO2, etc). En dat wordt nu niet meegenomen. Men zou in de bouw meer moeten lobbyen voor natuurlijke oplossingen en de positieve impact op een gezonde leefomgeving van natuurlijke materialen.

8) Giftige stoffen in materialen worden nu niet voldoende als schadelijk erkent. Zo zit er in een standaard OSB plaat formaldehyde en ook uit een PVC vloer, meubelplaten, EPS, PIR, PUR, etc. verdampen giftige gassen. Bijna alle populaire huidige bouwmaterialen doen dat. Het lijkt me goed dáár juist regelgeving op te zetten. Waarbij de toxiciteit op het product moet staan. En ook, bijvoorbeeld, hoe lang het product blijft uitdampen en wat de intensiteit daar dan van is.

Een mooie video over een biobased huis gemaakt door het Graafschapcollege. 

Het grootste houtbouwcomplex staat sinds 2023 in Alkmaar.
houtbouwalkmaar

Maar is het wel ethisch om bomen te kappen?

Als boommens ervaar je een boom als een majestueus wezen, dat je met zijn standvastigheid en regeneratievermogen iets kan leren over het leven. Het doet mij pijn als zo'n wezen wordt omgehakt.

Als bosmens kijk je eerder naar een biotoop. Het bos is dan een levend weefsel. Door een boom te kappen, ontwricht je een hele ecologie, en je kan dat een serieus probleem vinden.

Als landschapsmens ten slotte ervaar je een bos als onderdeel van een landschap. Je eerste zorg is dan hoe mensen op een harmonieuze manier in een natuurlijke omgeving kunnen leven en wonen.