Lesprogramma Klimaatbewustzijn
Eigenlijk zou elke scholier het onderstaande lesprogramma moeten doorlopen.
"To avoid climate hell and create climate heaven"
Kennis
Wat zijn broeikasgassen en wat is hun relatie met het weer en het klimaat.
Hoe het klimaat hier en elders waarschijnlijk gaat veranderen en hoe we dit weten.
Welke effecten dat op ons heeft in Nederland en andere delen van de wereld.
Hoe ons handelen een impact heeft op de hoeveelheid broeikasgassen die we produceren en de gevolgen ervan.
Wat kunnen we doen om de impact te verkleinen en de voor- en nadelen van actie te ondernemen.
Wat we in Nederland al doen.
Vaardigehden
Waar kunnen we naar toe om hulp te krijgen.
Wat is beschikbaar om ons te helpen.
Hoe kunnen we anderen motiveren actie te ondernemen.
Jij kan het verschil maken.
We moeten met anderen samenwerken om kunnen komen tot verandering.
De veranderingen waarvan het nodig is dat we die gaan zien, kunnen leiden tot een betere wereld en een betere manier van leven.
Gelijkheid en gerechtigheid nu en in de toekomst zijn de basis onder deze veranderingen in Nederland en in de wereld.
Actie
Ontwikkel minstens één persoonlijke actie waarin je je persoonlijke koolstof footprint verkleint.
Ontwikkel ten minste één aanzienlijke actie waarbij je andere mensen betrekt om de collectieve footprint te verkleinen van je werkplek, samenleving of je onderwijsinstelling.
Eisen
Moet minimaal 8 uur / 1 dag zijn
Moet relevant zijn naar de eigen omgeving van de student/leerling.
Moet bekeken zijn door anderen.
Studenten moeten gezamenlijk tot antwoorden en oplossingen komen
De nadruk ligt op wat echt gedaan kan worden en niet zo zeer op dingen die niet kunnen.
Bewijsvoering
Dat bewijs moet weergeven dat de studenten persoonlijk en in een groep veranderen en dat mogen foto’s, enquetes, actie plannen of iets anders zijn waar de certificerenden toegang toe hebben om te zien of je studenten climate action geschoold zijn. (carbon literate zijn)
Achtergrond
In Engeland wil men graag dat alle studenten de cursus carbon literacy hebben gedaan. De universiteit van Manchester geeft er diploma's voor.
Het zou goed zijn als dat in Nederland ook tot de basis van het onderwijs hoort.
Omdat carbon literacy in het Nederlands moeilijk te vertalen is noem ik het maar climate action onderwijs (naar SDG 13) waarin je het onderstaande
Climate action lesprogramma kan laten plaatsvinden.
Je kan ook eens Darel education uitnodigen. Zij kunnen een dag les komen geven over dit onderwerp en doen dat op een hele inspirerende manier.
Climatefresk
Je kan kaarten bestellen met allerhande items over klimaatverandering. Je moet ze in de goede volgorde zetten en met stift lijnen met pijlen trekken om de verbanden te verduidelijken. Op de achterkant van de kaarten staat nadere uitleg. Je krijgt telkens een setje kaarten erbij die je in het systeem moet inpassen. Het is een hele mooie actieve werkvorm om je na te laten denken over de oorzaken en gevolgen van klimaatverandering. Na de oefening komt vervolgens de vraag wat kan jij doen en is makkelijk, wat kan je doen en is moeilijk, wat kunnen wij doen en is makkelijk, wat kunnen wij doen en is moeilijk. Daarna discussie.
Zie Https://climatefresk.org en je kan de kaarten bestellen via https://eu-shop.climatefresk.org/en/
Misschien zijn studenten in te zetten om energie-armoede tegen te gaan.
Je kan mensen die hun energierekening nog maar moeilijk kunnen betalen helpen met
- een energiebox (LED, tochtstrips etc.)
- een energieconsulent / energiecoach
- een klusbus
Er bestaan beroepentuinen waarin mensen twee weken worden gescreend om te worden opgeleid tot energieconsulent, e-klusser of richting elektricien.
In achterstandswijken, bij voedselbanken, bij entree-opleidingen.
Hoeveel weet je al? Hier een test.
https://forms.office.com/r/i3DbRz90Wq
Je kan ook het klimaatexamen doen. Zie https://www.klimaatexamen.nl/online-klimaatexamen
Daarbij vinden ze dat je moet weten:
Dat het klimaat het gemiddelde weerpatroon over 30 jaar is. Dit verandert dus ook continu (maar langzaam) mee naarmate die patronen verschuiven.
Dat onderzoek laat zien dat menselijke activiteiten (ofwel het verbranden van fossiele brandstoffen en ontbossing) verantwoordelijk zijn voor de huidige snelle klimaatverandering.
Dat de atmosfeer slechts 80 km is, als de schil van een appel. Het is een soort deken die de aarde warm houdt. Zonder broeikasgas zou het -15 graden zijn.
Dat koolstofdioxide (CO2) meer dan de helft van de toename van het broeikaseffect veroorzaakt. 75% daarvan komt vrij bij verbranding van fossiele brandstoffen en 25% komt door ontbossing. Methaan (aardgas = CH4) draagt voor ongeveer 15% bij aan het versterkte broeikaseffect. Daarnaast dragen ook stoffen als ozon, halogenen en lachgas in kleine mate bij.
Dat de concentratie 800.000 jaat onder de 300 ppm lag en nu tijdens de industriele revolutie in korte tijd door de mens is gegaan naar 425 ppm. Volgens wetenschappers moeten we onder de 450 ppm blijven om wereldwijde gemiddelde temperatuurstijging tot 2°C te beperken.
Dat de temperatuur op land meer is gestegen omdat water beter energie kan opnemen.
Dat door het versterkte broeikaseffect houdt de aarde momenteel 12 Hiroshimabommen per seconde vasthoudt!
Dat aangezien het grootste deel van de aarde oceaan is, zij 90% van alle extra energie opneemt waardoor de zeeën bijna een hele graad zijn opgewarmd sinds 1900.
Dat hierdoor er meer water verdampt (elke graad opwarming, betekent 7% meer water in de atmosfeer) het water uizet wat het meeste bij aan zeespiegelstijging en waardoor op termijn door smeltend ijs van de Noordpool de golfstroom kan stoppen die Europa relatief warm houdt.
Dat je door de opwarming meer misoogsten krijgt en meer gewapende conflicten
Dat door smeltende gletsjers mensen op termijn minder drinkwater hebbben
Dat de bevroren gebieden (permafrost) beginnen te smelten waardoor meer methaangas vrijkomt (wat een 28x zo sterk broeikasgas is dan CO2)
Dat de zeespiegel stijgt, er zwaardere orkanen ontstaan en meer kustverstromingen
Dat 25% van de CO2 wordt opgeslagen in de oceanen, waardoor deze verzuurt wat invloed heeft met name op dieren met een kalkskelet (dat door de verzuring oplost).
Dat 60% van de zeespiegelstijging wordt veroorzaakt door het smelten van gletsjers, inclusief Groenland en Antarctica. De overige 40% is het gevolg van het uitzetten van zeewater. Het smelten van zee-ijs heeft nauwelijks invloed op zeespiegelstijging (de wet van Archimedes: het ijsklontje in je glas cola).
Dat het hoofddoel vaan het klimaatakkoord is de opwarming onder de 2° Celsius houden, met het streven om het te beperken tot 1.5° Celsius.
Dat de Koolstofwet geen echte wet is, maar een wetmatigheid. Het houdt in dat de uitstoot elke 10 jaar moet halveren, terwijl we in parallel starten met het opruimen van “Scope 0 emissies” (= historische uitstoot), zodat we in 2050 op netto nul uitstoot uitkomt.
Dat het Kyoto-protocol, dat bindende doelstellingen voor ontwikkelde landen vaststelde, in 1997 werd vastgesteld. In 2015 volgde het Parijs-akkoord, dat tot doel heeft de wereldwijde opwarming te beperken tot 2 graden. Afgelopen jaar was COP28 in Dubai, waar verdere stappen werden gezet om fossiele brandstoffen af te bouwen en er een fonds voor klimaatschade werd opgericht.
Dat binnen het kader van de Green Deal een reductie van 55% broeikasgassen in 2030 ten opzichte van 1990 moet worden. Met de nieuwe Green Deal wil de EU ook de reductie van 95% in 2040 en 100% in 2050 wettelijk verankeren.
Dat het soms lijkt het dat we al enorm goed op weg zijn, maar dit gaat vaak om duurzame elektriciteit. Elektriciteit is slechts 1/5 van ons totale energiegebruik. De transportsector draait bijvoorbeeld nog voor 98% op fossiele brandstoffen.
Dat de industrie het meeste uitstoot: namelijk 50 megaton CO2 (wel 42% minder dan in 1990!) Elektriciteit-opwekking zit mete 31 megaton net iets hoger dan mobiliteit (30) en Landbouw (25). Uitstoot van de gebouwde omgeving (20 megaton) is in de laatste jaren door de hoge gasprijzen ook flink gezakt.
Dat een kwart van de Nederlandse woningen, 2,5 miljoen al zonnepanelen heeft. Nederland heeft per inwoner de meeste zonnepanelen ter wereld.
Dat over het algemeen de uitstoot per inwoner in rijke landen veel hoger is dan in arme landen. Zo stoot een inwoner van Ethiopië 100x minder uit dan een gemiddelde Australiër of Amerikaan (maar wordt harder geraakt door de gevolgen van klimaatverandering...) Een groot deel van die voetafdruk van burgers zit in de spullen die ze kopen. De uitstoot door productie van jouw smartphone uit Zuid-Korea en je kleding uit Bangladesh worden aan die landen toegerekend!
Dat de uitstoot in 1990 was 230 Mton was en in 2022 was dit teruggebracht tot 150 Mton. In 2030 moeten we mindeer dan 104 MTon uitstoten (55% van 230): Er is dus al veel werk gezet, maar we zijn er zeker nog niet.
Dat een retourtje Barcelona stoot 400kg CO2 uitstoot, terwijl je 1.400kg uitstoot bij een retourtje NY. Een ticket zou dus €350 resp €1.225 duurder worden als de werkelijke kosten zouden worden toegekend.
Dat zo'n driekwart van jouw CO2-impact onzichtbaar is en wordt veroorzaakt door grondstoffenwinning, transport en productie van energie en spullen.
Dat spullen goed zijn voor ongeveer een derde deel van onze uitstoot. Alle spullen moeten namelijk gemaakt en getransporteerd worden. Hetzelfde geldt voor ons eten & drinken. Minder nieuwe spullen kopen, geen eten verspillen en energiegebruik meenemen in de keuzes die je maakt, zijn de beste manieren om zelf een bijdrage te leveren en je voetafdruk te verkleinen.
Dat 130 km op de autoween ongeveer 25% meer brandstof kost. Dus take it easy! (ook minder stikstofuitstoot!) maar de fiets is trouwens echt geniaal.
Dat ons energiesysteem is opgezet en uitgebouwd in tijden van overvloed en lage kosten. Dat heeft geleid tot een systeem met heel veel verspilling (slecht geïsoleerde huizen, voedsel weggooien, afval etc.) en lage efficiëntie (energieslurpende apparaten) waardoor we enorm veel (fossiele) brandstoffen gebruiken. In de overgang naar duurzame energie moeten we niet alleen kijken naar het vervangen van fossiel door duurzaam, maar ook verspilling terugdringen en efficiëntie verhogen. Daarnaast is het belangrijk dat we in onze dagelijkse keuzes bewust omgaan met energiegebruik.
Zie ook
In Finland hebben ze een cursus met o.a.
1. naar koolstof neutraliteit
2. digitale koolstof reductie methoden
3. low carbon circular economy
4. low carbon construction
5. low carbon construction
De hele ppt over de bovenstaande cursus is hier te zien.
In the Unesco Greening Guidance komt men tot vier aanbevelingen:
▶ Erken dat aan klimaatverandering veel verbonden is en dat een systeembenadering belangrijk is.
▶ Laat zien dat het een holistisch perspectief heeft dat de eenheid van alle dingen erkent, in plaats de tegenstelling tussen mens en natuur.
▶ Erken de kracht van diversiteit in natuur, cultuur en kennis. Erken ook de waarde van traditionele en inheemse kennissystemen.
▶ Laat de noodzaak zien van een radicale heroverweging van ons op groei gebaseerd economisch systeem naar een systeem dat prioriteit geeft aan duurzaamheid, gelijkheid en welzijn voor iedereen.
Actie gericht
▶Empowering: Het ondersteunt de empowerment, de zelfeffectiviteit van leerlingen en de keuzevrijheid van kinderen door hun analytische,
communicatie en andere vaardigheden en door de verwerving van relevante kennis en waarden voor duurzaamheid te ondersteunen
ontwikkeling en de aanpak van de klimaatverandering.
▶Leerlinggericht: de pedagogiek (bijvoorbeeld kritisch, participatief, probleemgericht, leerlinggericht en ervaringsgericht benaderingen stelt studenten in staat actief deel te nemen aan leerprocessen, kritisch om te gaan met persoonlijke ervaringen en hun natuurlijke omgeving
▶Carriere gericht: Het betrekt activiteiten en ideeen die kunnen worden toegepast in de beroepskeuze en de parktijk op de werkplek.
▶Transformatief: Het draagt bij aan collectieve, samenlevingsbrede, lokale en mondiale inspanningen om menselijk gedrag, systemen en systemen te veranderen onderliggende oorzaken en onderliggende oorzaken van klimaatverandering.
Rechtvaardigheid bevorderen
▶Gebaseerd op een mensenrechtenbenadering: het bouwt voort op en bevordert een begrip van universele mensenrechten – inclusief de rechten van kinderen en jongeren – en de rechten van iedereen op gezondheidszorg, onderwijs, informatiegelijkheid en non-discriminatie. Het gebruik van een op mensenrechten gebaseerde aanpak binnen het onderwijs om de klimaatverandering aan te pakken, houdt ook het opvoeden in bewustwording onder jongeren, waarbij ze worden aangemoedigd hun eigen rechten te erkennen en de rechten van jongeren te erkennen en te respecteren anderen, en pleiten voor degenen wier rechten worden geschonden.
▶Gebaseerd op gendergelijkheid: het behandelt de verschillende manieren waarop gendernormen de ongelijkheid kunnen beïnvloeden, en hoe deze
Ongelijkheid kan de kwetsbaarheid voor klimaatverandering beïnvloeden
▶ Gebaseerd op gelijkheid tussen generaties: het ontwikkelt een idee dat de rechten en plichten van toekomstige generaties waarborgt met behoud van die van de huidige generatie.
▶ Gebaseerd op intraculturele gelijkheid: het ontwikkelt een visie op ecologische, economische en sociale rechtvaardigheid en eerlijkheid bij gemeenschappen en culturen binnen de huidige generatie.
Kwaliteitsinhoud
▶ Wetenschappelijk accuraat: de inhoud is gebaseerd op bewijsmateriaal met betrekking tot klimaatverandering en duurzame ontwikkeling.
▶ Brengt urgentie over: Groener onderwijs benadrukt de urgentie van een adequate aanpak van de groeiende klimaatcrisis.
▶ Passend bij de leeftijd en ontwikkeling: de inhoud speelt in op de veranderende capaciteiten van het kind en de jongere persoon terwijl hij groeit.
▶ Inheemse invloeden: inheemse kennis en perspectieven moeten in het onderwijs worden opgenomen, vooral inheemse groepen die lokaal gevestigd zijn.
Uitgebreid en relevant
▶ Uitgebreid: het biedt mogelijkheden om uitgebreide, nauwkeurige, op feiten gebaseerde en leeftijdsadequate vaardigheden te verwerven informatie over duurzame ontwikkeling en klimaatverandering in de loop van de tijd en tijdens de formele, niet-formele en leerjaren van een leerling informeel (bijvoorbeeld musea en bibliotheken) en inclusief TVET.
▶ Levenslang: dit is een voortdurend onderwijsproces dat al op jonge leeftijd begint en waarop nieuwe informatie voortbouwt eerdere leeractiviteiten, waarbij gebruik wordt gemaakt van een spiraalvormige curriculumbenadering.
▶ Cultureel relevant en contextueel: het bevordert leerresultaten die relevant zijn voor de lokale klimaatverandering uitdagingen en oplossingen, en culturele structuren en normen die de keuzes van mensen beïnvloeden bij het aanpakken van duurzaamheid ontwikkeling en klimaatverandering.
▶ Inclusief: Bij vergroening van het onderwijs is een hele reeks actoren van binnen en buiten het onderwijs betrokken, waaronder deskundigen, ouders,
leden van de gemeenschap en lokale leiders die alternatieve perspectieven en nieuwe vaardigheden, intergenerationeel en inheems, met zich meebrengen
kennis om klimaatuitdagingen en -oplossingen te begrijpen.
▶Instellingsbreed: De principes van groener onderwijs zijn geïntegreerd in de hele leeromgeving en beïnvloeden de organisatiebrede cultuur en praktijken.
We zouden van traditioneel leren over duurzame ontwikkeling moeten gaan naar transformationeel leren.
| Traditioneel ESD-leren | Transformationeel ESD-leren |
| Inhoudelijke kennis doorgeven | Bevorderen van begrip en analyse van de oorzaken van de klimaatcrisis |
| Attitudes en waarden aanleren. | Waardenverduidelijking en kritische reflectie aanmoedigen op basis van geleefde ervaring |
| Mensen alleen zien als de bron van het klimaat veranderingsprobleem |
Mensen zien als facilitators van verandering |
| Eenrichtingsoverdracht van informatie | Dialoog en onderhandeling over de implicaties van de informatie voor actie |
| Zich gedragen als expert – formeel & autoritair. | Optreden als partner – informeel & egalitair |
| Persoonlijk gedrag veranderen | Meer aandacht voor structurele en institutionele veranderingen |
Ook bestaat er
"Hot and Happening" De Klimaat Challenge Gratis lesprogramma voor mbo
– Klimaat, Debat & Politieke Impact De Klimaat Challenge is een initiatief van de Jonge Klimaatbeweging (JKB), in samenwerking met Save the Children. Het project heeft de volgende doelstellingen:
- Mbo-studenten betrekken bij klimaatgerelateerde vraagstukken vanuit het oogpunt van hun belang en rol bij de klimaattransitie; - Mbo-studenten helpen hun mening te onderbouwen over maatschappelijke vraagstukken door middel van argumentatie en presentatie-vaardigheden;
- Het stimuleren van jongerenparticipatie in het verduurzamen van scholen.
De kernstructuur omvat twee hoofdonderdelen:
(1) twee gastlessen; en
(2) een landelijke Campagne-wedstrijd voor studenten die verder willen met het traject. Optie twee wordt afgesloten met een feestelijke en inspirerende finaledag. De lessen zijn bedoeld voor studenten op het mbo die een opleiding volgen op niveau 3 of 4. Er is ruimte voor drie tot zeven klassen per school. Deelnemende scholen hoeven geen financiële bijdrage te leveren voor deelname aan het programma. Deelname aan het programma is echter niet vrijblijvend. Zodra een school zich heeft opgegeven, wordt participatie verwacht, waarbij het kweken van enthousiasme een belangrijk onderdeel is. Daarnaast wordt verwacht dat participerende studenten zijn of haar handtekening zetten op een deelnameformulier (vereiste vanuit Europees financieringsfonds). Op deze manier wordt duidelijk hoeveel jongeren we bereikt hebben.
1. Voorbereidend lesprogramma
De eerste les wordt gegeven door een gastdocent van de JKB. De tweede les wordt gegeven door een trainer van de DebatUnie. Scholen kunnen flexibel de lessen inzetten in de maanden mei en juni 2025. Het project vult goed aan op elk van de vier dimensies van burgerschapsonderwijs, met name de politiek-juridische en sociaal-maatschappelijke dimensie. Een vereiste is dat de lessen gegeven worden aan niveau-3 of niveau-4 studenten. Om aan de wensen van het Europees financieringsfonds te voldoen, stellen we de voorwaarde dat een minimaal aantal van 20 studenten aan het einde van de les tekent ter bevestiging van aanwezigheid en deelname.
Les 1: Klimaatles (Eind April, Begin Mei)
Doelen:
● Introductie van klimaatverandering als maatschappelijk probleem;
● Kennismaking met de Jonge Klimaatbeweging en mogelijkheden tot verduurzaming op school;
● Uitleg van de (optionele) Campagne Wedstrijd en brainstorm van mogelijke campagne ideeën.
Beschrijving: Studenten maken kennis met klimaatproblemen en leren hoe zij hier kunnen bijdragen aan oplossingen. Deze gastles wordt gegeven door een gastdocent van de JKB. Voor vragen of interesse kunt u contact opnemen met Daan Zieren Email:
Les 2: Argumenteren en Presenteren (Mei)
Leerdoelen en maatschappelijke doelen:
● Argumenteren en debatteren over maatschappelijke onderwerpen;
● Creatieve ideeën toetsen voor een mogelijke campagne over duurzaam beleid;
● Presentatievaardigheden versterken door het overtuigend presenteren van een idee.
Beschrijving: Deze les wordt gegeven door een trainer van de DebatUnie. Studenten trainen vaardigheden om een onderbouwde mening te vormen over een maatschappelijk vraagstuk. De workshop dient als inspiratie om zelf een onderwerp te kiezen voor hun campagne. Duur 2 a 3 uur. 2.
Finaledag: Campagne-wedstrijd Op de finaledag werken studenten gezamenlijk aan een campagne-idee met een nationaal thema, waar ze keuze hebben uit specifieke ideeën die bedacht zijn door de JKB of hun eigen idee. Ze worden daarbij begeleid door trainers van campagnebureaus, duurzaamheid-deskundigen en vrijwilligers van de Jonge Klimaatbeweging. Studenten stellen gezamenlijk een maatschappelijk onderwerp aan de kaart waarvan ze beleidsmakers willen overtuigen. Ze kunnen dit doen door middel van een petitie, een speech, sociale media posts, een filmpje of andere manieren.
Doelen en resultaten:
● Inzicht in politieke processen en hoe politieke campagnes kunnen bijdragen aan verandering.
● Ontwikkeling van presentatievaardigheden en samenwerking binnen de klas. 4. Afsluiting De finaledag is de afsluiting van het programma en dient als een inspirerend evenement waar de resultaten van de wedstrijd worden gepresenteerd en gevierd. De campagne van de winnaars wordt gelanceerd en gefinancierd door de JKB. Hiermee vergroten we de kans om echte verandering teweeg te brengen. De finale vindt plaats op 11 juni in de regio Utrecht. Elementen van de finaledag:
● Officiële huldiging van de winnende groepjes van de Campagne-wedstrijd.
● Presentaties van campagne-ideeën door klassen, in een uniforme en professionele opzet. 2
Voor vragen of interesse kunt u contact opnemen met Daan Zieren Email:
● Inspirerende activiteiten zoals interactieve workshops, gesprekken met politici en beleidsmakers en een optreden van een influencer die aansluit bij de belevingswereld van mbo-studenten.
Kortom, de Klimaat Challenge biedt mbo-studenten niet alleen de kans om hun stem te laten horen, maar ook om daadwerkelijk bij te dragen aan een duurzamere toekomst. Door middel van inspirerende gastlessen, praktische debatvaardigheden en een uitdagende Campagne-wedstrijd worden jongeren uitgedaagd om na te denken over hun rol in de klimaattransitie. Dit gratis lesprogramma is een unieke kans voor scholen om maatschappelijke betrokkenheid en duurzaam denken te stimuleren bij hun studenten. Doe mee en geef jouw studenten de kans om impact te maken!
Voor vragen of interesse kunt u contact opnemen met Daan Zieren Email: