Open menu

 

Medicijnen

• Kleinere hoeveelheden
• Regelmatig evalueren: is het nog nodig?
• Uitleg aan patient
• Wat schrijf je voor?

Medicijnen heruitgeven

De heruitgifte van medicijnen kan miljoenen euro’s per jaar kan besparen. In 2023 zijn alle UMC's gestart met het tegengaan van de verspilling. (2023) Zij gaan dure overgebleven medicijnen tegen kanker inzamelen en opnieuw uitgeven. Dat is haalbaar en veilig. De Europese wet genaamd Falsified Medicines Directive, die vervalsing van medicatie moet tegengaan, verbiedt heruitgifte van geneesmiddelen. Eventuele aanpassing van deze wet kost jaren. Uitbreiding van het onderzoeksproject vormt daarom een geitenpaadje waarmee Nederland, ondanks de Europese regels, alsnog medicijnverspilling kan tegengaan en meer bewijs kan aanleveren voor de lobby op EU-niveau.

Medicijnen in het water

Kleine medicinale verontreiniging is een complex, sectoroverstijgend probleem. Door lozing in water, bodem en lucht komen de stoffen en micro-organismen in ons milieu om vervolgens via het oppervlakte- en drinkwater en voedsel weer terug te komen bij mens en vee.

Medicijnen hebben ook een grote klimaatimpact en dragen voor 18 procent bij aan de CO2 voetafdruk van ziekenhuizen (2021). 

Daarnaast wordt per jaar voor 100 miljoen aan medicijnen weggegooid. Vaak wordt te veel voorgeschreven of de patient overlijdt of krijgt andere medicatie. Soms gaat het over hele dure medicatie. Men doet nu een experiment waarbij de (dure) medicatie wordt verzegeld en voorzien van een temperatuursensor. Als die binnen 8-25 graden is gebleven en de verzegeling is niet verbroken kan het worden hergebruikt. (2021) In Tilburg is men begonnen met een Meds safe, een draagbare mini-medicijnkluis b.v. voor lenalidomide (€ 6000 voor 21 pillen). In de kluis blijft de temperatuur constant. 

PharmaSwap is een deelplatform voor geneesmiddelen. Hier kunnen apothekers aangeven welke medicijnen ze over hebben. Andere apothekers kunnen via PharmaSwap bekijken of het medicijn beschikbaar is. Als dat zo is, krijgt de apotheker het medicijn en wordt het niet weggegooid.


 
De microvervuiling van het water en voedsel met medicijnresten baart steeds meer zorgen. Te meer daar nog veel onbekend is over deze sluipende vervuiling voor mens en dier. Wereldwijd wordt een cocktail van geneesmiddelen van humane en veterinaire oorsprong in (drink)water, bodem, voedselgewassen en lucht aangetroffen. Hetzelfde geldt voor tegen meerdere medicijnen resistent geworden bacteriën. Om deze problematiek aan te pakken is een radicale verandering nodig in de manier waarop wij met deze middelen omgaan. Probleem daarbij is dat medicijnen niet eenvoudig verboden of vervangen kunnen worden. Daarom is de zorgsector zelf aan zet om met een verantwoord antwoord op deze maatschappelijke uitdaging te komen.

Diclofenac (pijnstiller) kan bij vissen schade aan lever en nier aanrichten. 2,4 x hoger waargenomen dan risicogrens
Ciprofloxacine (zntibioticum) verstoort de groei van eencellige algen 4,8 x hoger waargenomen dan risicogrens
Ibuprofen (pijnstiller) verstoort de productie van eitjes bij vissen 11x hoger waargenomen dan risicogrens
17-beta-estradiol (hormoon) leidt tot vervrouweljking van vissen. 15,5 x hoger dan de risicogrens waargenmen.

Hoeveel ton er ieder jaar in het riool terecht komt staat hier onder.

emissiesgeneesmiddelen

Gangbare zuiveringsmethoden halen niet alle medicijnen uit het water. Gevolg is dat veel van deze biologisch actieve en slecht afbreekbare stoffen op het oppervlaktewater worden geloosd. Naar schatting gaat het in Nederland per jaar om minstens 140 ton medicijnen. Dit is beduidend meer dan de 17 ton aan bestrijdingsmiddelen die jaarlijks in het oppervlaktewater terechtkomt.
 
Medicijnen zijn net als bestrijdingsmiddelen bedoeld om een bepaalde werking te hebben op mensen, dieren of andere organismen. Bij lozing in het milieu is er dus potentieel een aanzienlijk risico dat er sprake kan zijn van onbedoelde en ongerichte blootstelling. Te meer daar er nog lang geen volledig inzicht is in de omvang van het probleem. Van de ongeveer 2000 medicijnen hebben waterbeheerders er namelijk slechts circa 80 geïnventariseerd of ze daadwerkelijk in het oppervlaktewater voorkomen.

Vissen veranderen van geslacht door de uitgeplaste restanten van de pil in het water.

vis

De hele keten zal mee moeten doen om de hoeveelheid medicijnen in het water te verkleinen.

Medicijnresten in het afvalwater moeten bij de rioolwaterzuivering vaak met een extra stap uit het water worden gehaald. Dat kan met bijvoorbeeld ozon of actieve poederkool. Na een aantal succesvolle proeven met poederkool bouwt het Hoogheemraadschap van Rijnland nu in Leiden de eerste poederkoolinstallatie van Nederland. De kool hiervoor komt van Nederlandse bodem: het wordt gemaakt van snoeihout uit Almere.

Tijdens het symposium Medicijnresten in Water op Wereldwaterdag in 2018 bleek Healthy Ageing Network Northern Netherlands (HANNN) en het Noord-Nederlands Netwerk Medicijnresten in het Water zich beter kunnen verbinden. 18 betrokken partijen willen concrete pilots en projecten opstarten, beschikbare kennis en data delen en knelpunten en oplossingen onder de aandacht brengen.

heleketen
De overheid moet goed bekijken waar ze toestemming aan geven. De  industrie moet meewerken aan minder belastende of bioafbreekbare middelen. (Links in het plaatje)
Men moet goed beseffen wat men doet als geneesmiddelen worden voorgeschreven. Vaak teveel, onnodig of niet meer nodig (het  midden van het plaatje). Er moet betere voorlichting op komen en gedragsverandering bij voorschrijven, gebruik en afvalfase.
Hergebruik onaangebroken geneesmiddelen in intacte verpakkingen. Zie proefschrift "Sustainable use of medicine" 2018
Het gescheiden inzamelen van medicijnen.
We moeten gaan voorkomen dat contrastvloeistof in het spoelwater van toiletten terecht komt. Dan kan door plaszakjes die je na gebruik bij het gewone afval kan doen.
De waterzuivering van medicijnen zou verbeterd moeten worden (rechts in het plaatje).Kennisimpuls waterkwaliteit en misschien gebruik van Pharma filter.

Pillenrobot

Erasmus MC heeft in 2020 een robot geinstalleerd die het verpakken, verzamelen en uitgeven van medicatie per patiënt automatiseert. De medicatie wordt dagelijks geleverd voor een periode van 24 uur. Ongebruikte medicatie (bijvoorbeeld door vroegtijdig ontslag van de patiënt) gaat retour naar de ziekenhuisapotheek en wordt teruggeplaatst in de robot. Daarna kan de medicatie opnieuw uitgegeven worden voor een andere patiënt. Dit betekent dat, in tegenstelling de huidige situatie in de meeste ziekenhuizen, grote hoeveelheden geleverde maar ongebruikte medicatie niet meer weggegooid wordt. Hierdoor helpt de ziekenhuisapotheek het tegengaan van verspilling van medicatie in het Erasmus MC. Contact Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.


 
Groene farmacie

medicijnketencompleetrGroene farmacie (Green Pharmacy) voorkomt vanaf de ontwikkelingsfase tot en met de afvalfase van geneesmiddelen ecologische en sociale schade. Dit gaat verder dan alleen het maken van „groene pillen”. Het betreft een andere manier van ontwikkelen, testen, beoordelen, produceren, voorlichten over, voorschrijven en gebruiken van geneesmiddelen. Het omvat bovenal maximale gezondheidsbevordering voordat tot behandeling wordt besloten. 
 
Daarmee is groene farmacie, net als groene gezondheidszorg, gericht op het verkleinen van de sociale en ecologische voetafdruk van de zorg voor mens en dier. Deze vorm van farmacie past in een samenleving die haar ontwikkeling niet meer afmeet aan het bruto nationaal product, maar aan de levensstandaard en volksgezondheid, en aan de sociale en ecologische voetafdruk. 
 
In het linker venster wordt per schakel van de medicijnketen uitgewerkt wat groene farmacie inhoudt. Alsmede hoe en door wie groene farmacie bevorderd kan worden. De overkoepelende concepten groene chemie en groene gezondheidszorg worden apart uitgewerkt. In het programma Groene Gezondheid werkt stichting Huize Aarde aan de introductie van groene farmacie in de zorgpraktijk.
 
Groene farmacie stimuleert innovatie op het gebied van chemie, chemische technologie, farmacologie, farmacie, bedrijfskunde, (dier)geneeskunde, landbouw & veeteelt, water- en bodembeheer. Aansturing van deze discipline- en sectoroverstijgende transitie vraagt om (inter)nationale en regionale beleidsinstrumenten.

medicijnen in grondwater

Hoe worden geneesmiddelen gemaakt en onder welke omstandigheden?

Geneesmiddelenbedrijven verschillen in de mate waarin zij actie kunnen en willen nemen op het gebied van internationaal MVO-beleid. Een aantal bedrijven is al aangesloten bij het Pharmaceutical Supply Chain Initiative (PSCI), een initiatief dat is opgericht door grote internationale geneesmiddelenbedrijven die streven naar betere sociale, milieu en economische omstandigheden op productielocaties. Ook zijn de meeste bedrijven die antibiotica leveren aangesloten bij AMR Industry Alliance.

Hoeveel geneesmiddelen verbruiken we per jaar? (Cijfers 2018)

1.547.000 kg voor spijsvertering
   242.000 kg voor zenuwstelsel
   137.000 kg voor cardiovasculaire aandoeningen
   100.000 kg anti-infectiemiddelen
    70.000 kg voor dermatologie
    66.000 kg voor bloed en bloedvoermende organen
    61.000 kg voor overige

   190.000 kg komt daarvan in het afvalwater