Open menu


Apothekersassistenten.


De apotheek heeft te maken met verschillende afvalstromen als
- teruggebrachte geneesmiddelen
- verpakkingsmaterialen
- gebruikte spuiten en naalden
- vloeistoffen
- productie-afval.

PharmaSwap is een deelplatform voor geneesmiddelen. Hier kunnen apothekers aangeven welke medicijnen ze over hebben. Andere apothekers kunnen via PharmaSwap bekijken of het medicijn beschikbaar is. Als dat zo is, krijgt de apotheker het medicijn en wordt het niet weggegooid.

apoth

Teruggebrachte geneesmiddelen.

Het is al lang bekend dat lang niet alle geneesmiddelen die worden voorgeschreven ook daadwerkelijk worden geslikt. Sommige patienten schrikken van de bijsluiter en gebruiken het middel dan niet meer. Anderen gebruiken maar een deel. Men voelt zich weer beter, het middel veroorzaakt bijwerkingen, het middel helpt niet etc. Dagelijk worden 4.500 verpakkingen goedkope geneesmiddelen weggegooid bij de leverancier. Maar hoeveel de apotheker elke dag weg moet gooien, wordt niet bijgehouden. Al helemaal niet voor de duurdere medicijnen.

Veel mensen brengen de middelen terug naar de apotheek. Helaas zijn er ook mensen die ze in de vuilnesbak gooien of in de WC doorspoelen.

Veel groothandelaren halen de middelen weer op bij de apotheek. De assistenten dienen de geneesmiddelen in containers te verpakken waarbij de groothandel aangeeft welke middelen beslist niet in de containers mogen zitten.

De teruggebrachte geneesmiddelen worden gezien als gevaarlijk afval en de groothandel zorgt er voor dat het verbrand wordt bij de AVR (Afvalverwerking Rijnmond).

In 2020 zijn twee Amsterdamse apothekers gestart met een marktplaats voor medicijnen genaamd PharmaSwap. Apothekers kunnen daar dure, maar niet gebruikte medicijnen uitwisselen om verspilling tegen te gaan.

Ziekenhuisapotheken gooien jaarlijks aan wel € 50.000 aan medicijnen weg. Beter gebruik kan miljoenen besparen.

Pharmaceuten laten de medicijnen niet expres bederven. Maar bijzondere kuren worden soms afgebroken, of patiënten overlijden vroegtijdig. Dan blijft de apotheker met het restant van de medicijnen zitten. Veel van de dure medicijnen moeten bovendien gekoeld bewaard worden en bederven al na een paar maanden.

Verspilling thuis

Thuis liggen veel aangebroken medicijnen of ze worden verkeerd bewaard. Bij de apotheker kan de kwaliteit van het geneesmiddel gegarandeerd worden.

Daarnaast wordt per jaar voor 100 miljoen aan medicijnen weggegooid. Vaak wordt te veel voorgeschreven of de patient overlijdt of krijgt andere medicatie. Soms gaat het over hele dure medicatie.

Medicijnkluis

Men doet nu een experiment waarbij de (dure) medicatie wordt verzegeld en voorzien van een temperatuursensor. Als die binnen 8-25 graden is gebleven en de verzegeling is niet verbroken kan het worden hergebruikt. (2021) In Tilburg is men begonnen met een Meds safe, een draagbare mini-medicijnkluis b.v. voor lenalidomide (€ 6000 voor 21 pillen). In de kluis blijft de temperatuur constant. 

Verpakkingen

Papier, karton, glas kan gescheiden worden aangeleverd via de normale routes.

Uiteraard moet je niet gebruikte medicijnen weer inleveren. 



Gebruikte naalden en spuiten

De zg "sharps" worden in naaldenkokers gescheiden afgevoerd.

Vloeistoffen

vloeistoffen die tot chemisch afval behoren mogen echt niet in het riool terecht komen. Voer ze af via de milieubox. Als het grote hoeveelheden betreft kunnen ze worden opgehaald door een afvalverwerker met de juiste vergunningen.

Reinigingsmiddelen

Alles over reinigingsmiddelen staat hier.

Energie

Als de computer met het beeldscherm de hele dag aan staat is er heel wat energie verbruikt. Hoeveel ?
Je kan vast op internet vinden hoeveel je computer en beeldscherm aan energie verbruiken. 
Zet de computer uit als je hem niet meer nodig hebt. Zet het beeldscherm nog veel vaker uit. Als je gaat pauzeren, koffiedrinken etc. Het knopje is zo weer aan gezet. 

Sterilisatieapparatuur

Gebruik hem zo vol als mogelijk. Als je een nieuwe aanschaf koop dan de energiezuinigste.

Woon- werkverkeer

Ga gewoon op de fiets of met het OV. Dat bespaart energie.

Pillenrobot

Erasmus MC heeft in 2020 een robot geinstalleerd die het verpakken, verzamelen en uitgeven van medicatie per patiënt automatiseert. De medicatie wordt dagelijks geleverd voor een periode van 24 uur. Ongebruikte medicatie (bijvoorbeeld door vroegtijdig ontslag van de patiënt) gaat retour naar de ziekenhuisapotheek en wordt teruggeplaatst in de robot. Daarna kan de medicatie opnieuw uitgegeven worden voor een andere patiënt. Dit betekent dat, in tegenstelling de huidige situatie in de meeste ziekenhuizen, grote hoeveelheden geleverde maar ongebruikte medicatie niet meer weggegooid wordt. Hierdoor helpt de ziekenhuisapotheek het tegengaan van verspilling van medicatie in het Erasmus MC.

Hoe worden geneesmiddelen gemaakt en onder welke omstandigheden?

Geneesmiddelenbedrijven verschillen in de mate waarin zij actie kunnen en willen nemen op het gebied van internationaal MVO-beleid. Een aantal bedrijven is al aangesloten bij het Pharmaceutical Supply Chain Initiative (PSCI), een initiatief dat is opgericht door grote internationale geneesmiddelenbedrijven die streven naar betere sociale, milieu en economische omstandigheden op productielocaties. Ook zijn de meeste bedrijven die antibiotica leveren aangesloten bij AMR Industry Alliance. Veel medicijnen worden in China gemaakt en de arbeidsomstandigheden zijn vaak onduidelijk.

Verontreinigingen door medicijnen 

Kleine medicinale verontreiniging is een complex, sectoroverstijgend probleem. Door lozing in water, bodem en lucht komen de stoffen en micro-organismen in ons milieu om vervolgens via het oppervlakte- en drinkwater en voedsel weer terug te komen bij mens en vee. 


 
De microvervuiling van het water en voedsel met medicijnresten baart steeds meer zorgen. Te meer daar nog veel onbekend is over deze sluipende vervuiling voor mens en dier. Wereldwijd wordt een cocktail van geneesmiddelen van humane en veterinaire oorsprong in (drink)water, bodem, voedselgewassen en lucht aangetroffen. Hetzelfde geldt voor tegen meerdere medicijnen resistent geworden bacteriën. Om deze problematiek aan te pakken is een radicale verandering nodig in de manier waarop wij met deze middelen omgaan. Probleem daarbij is dat medicijnen niet eenvoudig verboden of vervangen kunnen worden. Daarom is de zorgsector zelf aan zet om met een verantwoord antwoord op deze maatschappelijke uitdaging te komen.

Diclofenac (pijnstiller) kan bij vissen schade aan lever en nier aanrichten. 2,4 x hoger waargenomen dan risicogrens
Ciprofloxacine (zntibioticum) verstoort de groei van eencellige algen 4,8 x hoger waargenomen dan risicogrens
Ibuprofen (pijnstiller) verstoort de productie van eitjes bij vissen 11x hoger waargenomen dan risicogrens
17-beta-estradiol (hormoon) leidt tot vervrouweljking van vissen. 15,5 x hoger dan de risicogrens waargenmen.

Hoeveel ton er ieder jaar in het riool terecht komt staat hier onder.

emissiesgeneesmiddelen

Gangbare zuiveringsmethoden halen niet alle medicijnen uit het water. Gevolg is dat veel van deze biologisch actieve en slecht afbreekbare stoffen op het oppervlaktewater worden geloosd. Naar schatting gaat het in Nederland per jaar om minstens 140 ton medicijnen. Dit is beduidend meer dan de 17 ton aan bestrijdingsmiddelen die jaarlijks in het oppervlaktewater terechtkomt.
 
Medicijnen zijn net als bestrijdingsmiddelen bedoeld om een bepaalde werking te hebben op mensen, dieren of andere organismen. Bij lozing in het milieu is er dus potentieel een aanzienlijk risico dat er sprake kan zijn van onbedoelde en ongerichte blootstelling. Te meer daar er nog lang geen volledig inzicht is in de omvang van het probleem. Van de ongeveer 2000 medicijnen hebben waterbeheerders er namelijk slechts circa 80 geïnventariseerd of ze daadwerkelijk in het oppervlaktewater voorkomen.

Vissen veranderen van geslacht door de uitgeplaste restanten van de pil in het water.

vis

De hele keten zal mee moeten doen om de hoeveelheid medicijnen in het water te verkleinen.

Tijdens het symposium Medicijnresten in Water op Wereldwaterdag in 2018 bleek Healthy Ageing Network Northern Netherlands (HANNN) en het Noord-Nederlands Netwerk Medicijnresten in het Water zich beter kunnen verbinden. 18 betrokken partijen willen concrete pilots en projecten opstarten, beschikbare kennis en data delen en knelpunten en oplossingen onder de aandacht brengen.

heleketen
De overheid moet goed bekijken waar ze toestemming aan geven. De  industrie moet meewerken aan minder belastende of bioafbreekbare middelen. (Links in het plaatje)
Men moet goed beseffen wat men doet als geneesmiddelen worden voorgeschreven. Vaak teveel, onnodig of niet meer nodig (het  midden van het plaatje). Er moet betere voorlichting op komen en gedragsverandering bij voorschrijven, gebruik en afvalfase.
Hergebruik onaangebroken geneesmiddelen in intacte verpakkingen. Zie proefschrift "Sustainable use of medicine" 2018
Het gescheiden inzamelen van medicijnen.
We moeten gaan voorkomen dat contrastvloeistof in het spoelwater van toiletten terecht komt. Dan kan door plaszakjes die je na gebruik bij het gewone afval kan doen.
De waterzuivering van medicijnen zou verbeterd moeten worden (rechts in het plaatje).Kennisimpuls waterkwaliteit en misschien gebruik van Pharma filter.

Groene farmacie

medicijnketencompleetrGroene farmacie (Green Pharmacy) voorkomt vanaf de ontwikkelingsfase tot en met de afvalfase van geneesmiddelen ecologische en sociale schade. Dit gaat verder dan alleen het maken van „groene pillen”. Het betreft een andere manier van ontwikkelen, testen, beoordelen, produceren, voorlichten over, voorschrijven en gebruiken van geneesmiddelen. Het omvat bovenal maximale gezondheidsbevordering voordat tot behandeling wordt besloten. 
 
Daarmee is groene farmacie, net als groene gezondheidszorg, gericht op het verkleinen van de sociale en ecologische voetafdruk van de zorg voor mens en dier. Deze vorm van farmacie past in een samenleving die haar ontwikkeling niet meer afmeet aan het bruto nationaal product, maar aan de levensstandaard en volksgezondheid, en aan de sociale en ecologische voetafdruk. 
 
In het linker venster wordt per schakel van de medicijnketen uitgewerkt wat groene farmacie inhoudt. Alsmede hoe en door wie groene farmacie bevorderd kan worden. De overkoepelende concepten groene chemie en groene gezondheidszorg worden apart uitgewerkt. In het programma Groene Gezondheid werkt stichting Huize Aarde aan de introductie van groene farmacie in de zorgpraktijk.
 
Groene farmacie stimuleert innovatie op het gebied van chemie, chemische technologie, farmacologie, farmacie, bedrijfskunde, (dier)geneeskunde, landbouw & veeteelt, water- en bodembeheer. Aansturing van deze discipline- en sectoroverstijgende transitie vraagt om (inter)nationale en regionale beleidsinstrumenten.

medicijnen in grondwater

Hoe worden geneesmiddelen gemaakt en onder welke omstandigheden?

Geneesmiddelenbedrijven verschillen in de mate waarin zij actie kunnen en willen nemen op het gebied van internationaal MVO-beleid. Een aantal bedrijven is al aangesloten bij het Pharmaceutical Supply Chain Initiative (PSCI), een initiatief dat is opgericht door grote internationale geneesmiddelenbedrijven die streven naar betere sociale, milieu en economische omstandigheden op productielocaties. Ook zijn de meeste bedrijven die antibiotica leveren aangesloten bij AMR Industry Alliance.

Hoeveel geneesmiddelen verbruiken we per jaar? (Cijfers 2018)

1.547.000 kg voor spijsvertering
   242.000 kg voor zenuwstelsel
   137.000 kg voor cardiovasculaire aandoeningen
   100.000 kg anti-infectiemiddelen
    70.000 kg voor dermatologie
    66.000 kg voor bloed en bloedvoermende organen
    61.000 kg voor overige

   190.000 kg komt daarvan in het afvalwater