Zonne-energie

Het licht van de zon kan gebruikt worden voor de opslag van warmte en de opwekking van elektriciteit. Zonneboilers gebruiken de warmte van de zon om water te verwarmen en kunnen samen met een combiketel ook gebruikt worden voor verwarming. Zonnecellen wekken stroom op maar dat kost voorlopig meer dan het oplevert.

Inleiding

Op dit moment is aardgas in Nederland onze belangrijkste energiebron. Daarnaast zijn aardolie en steenkool belangrijke leveranciers van energie. Gezamenlijk genoemd de fossiele brandstoffen. Een beperkt deel van de energie wordt opgebracht door kernenergie en duurzame energiebronnen.
Duurzame energie is afkomstig van energiebronnen die niet opraken. De energiebronnen die voor duurzame energie worden benut zijn met name wind, zon en biomassa. Daarnaast wordt in mindere mate gebruik gemaakt van waterkracht en aardwarmte.

Milieu-informatie

Zonne-energie
Zonne-energie is de energie die direct van de zon afkomt. Het is de belangrijkste energiebron op aarde. Door de energie van de zon kunnen planten, dieren en mensen leven. Het grote voordeel van energie uit zonlicht of zonnewarmte is de oneindige beschikbaarheid. Voor de productie van de huidige zonnecellen is silicium nodig dat onder temperaturen van 500 tot 600 graden Celsius wordt verwerkt. Hiervoor is dus veel energie noodzakelijk. De industrie doet om die reden onderzoek naar een minder milieubelastende productievorm. Dunne film-zonnecellen zijn een alternatief; de productie kost minder energie en het dure silicium is vervangen door koper, indium en zwavel. Een bijkomend voordeel is dat de cellen lichter en daardoor eenvoudiger in gebruik zijn.

Duurzame energie
Gebruik van duurzame energie bespaart fossiele brandstoffen en, omdat bij gebruik van duurzame energiebronnen veel minder vervuilende stoffen, vrijkomen dan bij gebruik van fossiele brandstoffen, worden ze ook wel schone energiebronnen genoemd.
Hoewel de nu bekende voorraden van de belangrijkste fossiele energiedragers nog toereikend zijn voor tientallen jaren (voor kolen naar schatting zelfs voor zo'n 200 jaar), raken de meeste eens uitgeput. Hoe meer dat het geval is, hoe afhankelijker Nederland zal worden van een beperkt aantal energieleveranciers. De prijzen zullen stijgen en generaties na ons zullen veel minder keuzemogelijkheden hebben.

De stijgende productie en consumptie van fossiele energie zorgt tevens voor toenemende uitstoot van vervuilende stoffen. Dat zijn niet alleen verzurende stoffen (SO2 en NOx), maar vooral ook broeikasgassen als CO2. Die gassen zijn op zichzelf niet schadelijk, maar kunnen wel leiden tot klimaatveranderingen. Gebruik van duurzame energie vermindert de uitstoot van het broeikasgas kooldioxide.

Praktische informatie

Zonnestraling
Warmte en licht van de zon kunnen op verschillende manieren worden gebruikt. De eenvoudigste toepassing is de zogenaamde passieve zonne-energie. Dit is het benutten van de zonnestraling die door de ramen valt. Zonnestralen kunnen enkel en dubbel glas goed passeren. Het beste is om het huis zo in te richten dat de kamers die koel moeten zijn (bijvoorbeeld de slaapkamer) op het noorden liggen en de kamers die veel verwarmd moeten worden (woonkamer) op het zuiden (de zonkant) liggen. Een gezin in een huis met een noord-zuid oriëntatie bespaart al snel ongeveer 150 kubieke meter gas per jaar.

Zonneboiler
Een andere toepassing voor zonnewarmte is een zonneboiler. Dat is een boiler (opslagvat) met een zonnecollector, die het zonlicht gebruikt voor het opwarmen van water. Op zonnige dagen kan het water een temperatuur 90 °C bereiken, maar ook op bewolkte dagen wordt het water in de zonneboiler opgewarmd. Het opgewarmde water wordt in een goed geïsoleerd voorraadvat opgeslagen.

Daarnaast is een andere warmwatervoorziening (b.v. de bestaande CV-combiketel) nodig, voor de dagen dat het zonlicht onvoldoende intensiteit heeft om het water tot de gewenste temperatuur op te warmen. Een zonneboiler levert ongeveer de helft van de warmte die nodig is voor warm tapwater. Een zonnecollector met een oppervlakte van drie vierkante meter levert al snel een besparing op van zo'n 200 kubieke meter (fl 120,-) aardgas per jaar.
De aanschafprijs van een zonneboiler met een opslagvat begint bij ongeveer 2500 gulden; met de installatiekosten erbij moet gerekend worden op een bedrag van fl 4000 tot fl 5500. Voor de aanschaf zijn verschillende subsidies beschikbaar (zie "Meer informatie"). Het is ook mogelijk een zonneboiler te huren bij sommige energiebedrijven. De aanschaf van een zonneboiler is vooral interessant bij nieuwbouw of renovatie of wanneer een warmwaterinstallatie aan vervanging toe is. Op dit moment hebben ongeveer 26.000 huishoudens een zonneboiler.
Een nieuwe ontwikkeling is de zogenaamde zonnegascombi of CV-zonneboiler, een zonneboiler en een combiketel ineen. Hierbij wordt naast warm tapwater ook warm water voor ruimteverwarming geleverd. De besparing is (met name in koude lente- en herfstdagen) nog hoger dan met een zonneboiler, ongeveer 300 kubieke meter gas per jaar.

Zonnestroom
Zonlicht kan ook in elektriciteit worden omgezet, ook wel zonnestroom genoemd. Dat gebeurt met zonnecellen, die het licht van de zon opvangen, waardoor er in de cel een stroom gaat lopen. De stroom van zonnecellen kan direct worden gebruikt zodra er (zon)licht opvalt of kan opgeslagen worden in accu's. Zo is de zonnestroom ook beschikbaar op momenten dat de er niet voldoende licht is. Toepassing hiervan zijn geschikt voor tuinhuisjes, boten, straatlantaarns en lichtboeien. Bekende voorbeelden waarbij de stroom direct wordt gebruikt zijn rekenmachines, horloges en "speeltjes". Er is helaas een aantal producten op de markt dat niet goed werkt. Zo blijkt bijvoorbeeld dat veel tuinlampen en batterij-opladers niet aan de verwachtingen te voldoen.

Het is ook mogelijk zonnecellen op het eigen huis te installeren die hun stroom rechtstreeks aan het elektriciteitsnet leveren Het energiebedrijf betaalt voor de geleverde energie ongeveer de prijs die elektriciteit kost. De prijs van zonnecellen is (nog) hoog en bij de huidige energieprijzen verdienen zij zichzelf niet terug.

Groene energie
De meeste energiebedrijven bieden consumenten de mogelijkheid "groene energie" af te nemen. "Groene energie", ook wel groene stroom, zonnestroom of natuurstroom genoemd, is elektriciteit die wordt opgewekt met schone energiebronnen zoals wind- en zonne-energie, biomassa en waterkracht. Groene stroom is nog in ontwikkeling en daardoor duurder dan traditionele stroom. Het prijsnadeel wordt echter grotendeels teniet gedaan doordat u over groene stroom geen energieheffing hoeft te betalen. Wanneer u voor groene stroom kiest, krijgt u dezelfde stroom als uw buurman die geen groene stroom koopt. Het energiebedrijf gebruikt het extra geld dat u voor groene stroom betaalt om te investeren in schone energiebronnen of in Groene Labels. Speciale commissies waarin het Wereld Natuur Fonds zitting heeft, houden toezicht op de besteding van de groene gelden.

Labels en keurmerken

Groene Labels
Producenten van duurzame energie krijgen vanaf begin 1998 Groene Labels voor de energie die zij leveren uit duurzame bronnen. Deze Groene Labels kunnen worden verkocht aan een andere producent van energie. Het energiebedrijf in Limburg (waar zo weinig wind is dat windmolens te weinig opleveren) kan door Groene Labels te kopen in bijvoorbeeld Friesland toch groene stroom verkopen aan haar afnemers. De energiebedrijven hebben zich verplicht Groene Labels te kopen; naar verwachting zal dit jaarlijks steeds meer (zo'n 100 miljoen gulden) opbrengen. Hierdoor zal er steeds meer energie worden opgewekt uit duurzame bronnen.

Beleid en standpunten

Overheidsbeleid
De overheid probeert de uitstoot van het broeikasgas kooldioxide terug te dringen door het bevorderen van duurzame energie. Men streeft naar een aandeel van 3% duurzame energie op de totale Nederlandse energievoorziening in 2000 en 10% in 2020. Overheidsbeleid zonne-energie:

• Zonneboiler
  Het ministerie van EZ ziet de zonneboiler als een belangrijk product om in woningen energie te besparen. Daarom is het beleid van de overheid dat in 2010 400.000 zonneboilers zijn geplaatst.
  
  Landelijk bestaat er een subsidieregeling voor de aanschaf van een zonneboiler. De subsidie is afhankelijk van het formaat van de boiler. Per 1000 kilojoule (=1 GJ) is dit fl 170,- en bij meer dan 4 GJ is het fl 70,- per GJ. Voor een gemiddelde zonneboiler komt de subsidie daarmee neer op een bedrag tussen de fl 374,- en fl 680,-. Soms geven gemeenten, provincies of energiebedrijven daarboven op nog een subsidie. Om subsidie te krijgen, moet de installatie wel zijn aangelegd door een erkende zonne-energie installateur.
  
  
• Zonnestroom
  Ter stimulering van gebruik van zonnestroom heeft het Ministerie van Economische Zaken met gemeenten, energiebedrijven, bouwbedrijven en de industrie het "PV-convenant voor zonnestroom" in 1997 afgesloten.

Greenpeace
Begin 1998 is Greenpeace gestart met het Solaris-project (zie: www.greenpeace.nl/solaris/). Particulieren kunnen zich bij Greenpeace melden als zij thuis zonnestroom willen opwekken. Het doel is dat zich in 1998 20.000 mensen aanmelden; Greenpeace (zie ook: www.greenpeace.nl) wil hiermee aantonen dat er belangstelling is voor zonnestroom. Door contacten te leggen met energiebedrijven, producenten en installateurs zorgt Greenpeace ervoor dat de geïnteresseerden zo snel mogelijk een installatie om zonnestroom mee op te wekken geleverd krijgen.

Tips

• Sommige gemeentes en energiebedrijven subsidiëren de aanschaf van zonneboilers.
• Het is verstandig bij twee of drie installatiebedrijven een offerte aan te vragen voor de installatie van een zonneboiler. De prijzen kunnen erg veel verschillen.
• Apparaten met een zonnecel kunnen ook nog een batterij bevatten. Om dit te controleren kunt u uw hand op het paneeltje leggen. Werkt het product niet meer, dan bevat het geen additionele batterij.

Meer informatie

• Themabladen Milieu Centraal:
  • Duurzame energie
  • Windenergie
• Organisaties
  • Bij het Informatiecentrum Duurzame Energie (tel: 0900 - 9892; zie ook: www.duurzame-energie.nl) kan men terecht met alle vragen op het gebied van duurzame energie. Ook voor informatie over de huur en de koop van een zonneboiler kunt u hier terecht. Informatie over de subsidieregelingen kunt u krijgen bij Senter (voor de landelijke regeling: 038 - 455 35 53), uw energiebedrijf, gemeente of bij het Centraal Informatie Punt (CIP) te Rotterdam (tel: 010 - 280 56 66).

© maart 1999, Milieu Centraal


Bij het samenstellen van informatie maakt Milieu Centraal gebruik van bestaande literatuur.
De betrouwbaarheid van de bronnen wordt zorgvuldig nagegaan en getoetst door een wetenschappelijke commissie. Milieu Centraal kan echter niet instaan voor de juistheid van onderzoek van derden.